Ekoschematy - Wspólna Polityka Unii Europejskiej

Ekoschematy są jednym z instrumentów stosowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej mających na celu promowanie zrównoważonego gospodarowania i ochrony środowiska naturalnego. Ekoschematy to płatności przyznawane rolnikom za stosowanie praktyk przyjaznych dla środowiska i klimatu, które wykraczają poza standardowe wymagania. Plantatorzy, którzy chcą skorzystać z ekoschematów muszą spełnić określone kryteria i zobowiązać się do wdrożenia określonych praktyk na swoich gruntach rolnych. Najkrócej rzecz ujmując, ekoschematy to zbiór technik rolnych, których stosowanie pozwoli otrzymać dodatkowe fundusze. Celem każdej z wyszczególnionych w rozporządzeniu praktyk jest działanie „z korzyścią dla środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt”. Chodzi o łagodzenie postępujących zmian klimatycznych oraz ochronę zasobów naturalnych przy uwzględnieniu zrównoważonego rozwoju i zachowania bioróżnorodności w zgodzie ze Wspólną Polityką Rolną Unii Europejskiej. Zróżnicowane wyzwania pogodowe wymuszać będą na producentach rolnych coraz bardziej czujne podejście do agrotechniki. Liczyć się będzie świadomy wybór specjalistycznych kombinacji narzędzi do uprawy gleby.

W szczególności ma być to uprawa:
- konserwująca bezorkowa
- pasowa Strip-Till.

W kontekście coraz bardziej dotkliwych zmian klimatycznych warunkowość i z drugiej strony możliwa pomoc ekonomiczna na realizację ww. celów zmusi większość rolników do zmian. Poszukiwane będą optymalne w warunkach konkretnego gospodarstwa rolnego sposoby rozwiązania dylematów techniczno-organizacyjnych związanych z uproszczonymi systemami uprawy roli. Korzyści finansowe, jakie oferują ekoschematy determinują każdego rolnika, aby analizował możliwość, a nawet konieczność stosowania w gospodarstwie nowoczesnych narzędzi i maszyn uprawowych zapewniających realizację obowiązkowych celów środowiskowych m.in. oszczędności wody, ochrony próchnicy glebowej, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych.

Dobór narzędzi uprawowych

Ekoschematy to szansa na otrzymanie zwiększonego dofinansowania dla rolników, ale też zachęta do tego, aby przemyśleć swoje obecne podejście do rolnictwa. Wprowadzane zmiany mogą poskutkować przyznaniem wcześniej wspomnianych dopłat, jak również zwiększoną wydajnością prowadzonych działań. Warto w tym celu przeprowadzić analizę próbek gleby, które dają odpowiedzi na wiele istotnych pytań dotyczących jej jakości i będą wyznacznikiem konkretnych działań uprawowych. Dzięki temu można lepiej planować prace gospodarskie, staranniej organizując wydatki, ograniczając koszty i zwiększając zyski.  Niedobór wody w połączeniu z pozostałymi wyznacznikami polityki klimatycznej zmuszają do poszukiwania oszczędnych, uproszczonych technologii uprawy roli i roślin. Kluczowe znaczenie ma tutaj dobór maszyn i narzędzi pożniwnych oraz przedsiewnych.

Uproszczona uprawa roli oznacza dzisiaj:
- minimalną ingerencję w wierzchnią warstwę roli, uprawa możliwie płytka
- dobre wymieszanie resztek pożniwnych z równoczesnym i równomiernym ich rozmieszczeniem we wzruszonej warstwie oraz na powierzchni
- zmniejszenie parowania nawet za cenę pozostawienia mulczu na powierzchni
- zapewnienie jak najlepszych warunków do kiełkowania nasion roślin uprawnych.

Celem tych praktyk jest to, aby zastąpić tradycyjny - płużny system uprawy roli, który poprzez dużą głębokość i intensywność spulchniania przyspiesza proces mineralizacji próchnicy. Ubytek glebowej materii organicznej wywiera z kolei negatywny wpływ na strukturę gleby, pojemność wodną i jej biologiczną aktywność. Dlatego poleca się zabiegi uprawowe, które wspierają naturalne procesy biologiczne w ziemi. Aby otrzymać wsparcie za stosowanie tej praktyki zabiegi uprawowe wykonuje się bez stosowania pługa i odwracania gleby, a resztki pożniwne w całości pozostawia na polu.

Maszyny uprawowe Rolmako skutecznie realizujące ekoschematy

Ultra-płytka uprawa gleby

Nowy sezon zaczyna się zaraz po żniwach. Jeśli chcemy zmniejszyć zużycie herbicydów powinniśmy rozpocząć walkę o ograniczenie populacji chwastów i samosiewów roślin uprawnych zaraz po pracach kombajnem, szczególnie jeśli pracujemy w technologii uproszczonej. W tym celu stworzyliśmy linię narzędzi do uprawy ultra-płytkiej: brona mulczowa SpringExpert, brona talerzowa SpeedCutter, wały nożowe ProCut i TurboCut, brona rotacyjna Matrix, kombinacja kultywatora z broną mulczową ComboTill, które pozwolą na tanią i efektywną obróbkę ścierniska zgodnie z założeniami ekoschematów. Dzięki minimalnej głębokości pracy, dużej prędkości roboczej (nawet do 20 km/h) i specjalnie wyprofilowanym elementom roboczym uzyskujemy bardzo dużą wydajność pracy przy niskim spalaniu paliwa. Kiedy samosiewy i chwasty pobudzone pierwszym przejazdem zaczną kiełkować warto wykonać drugi przejazd celem ich zniszczenia. Ultra-płytka uprawa zapobiega również zbytniemu przesuszaniu gleby, a zabiegi uprawowe można łączyć również z wysiewem międzyplonów. Ultra-płytka uprawa, czyli zerwanie i wymieszanie ścierniska na głębokości do 5 cm budzi coraz większe zainteresowanie rolników głównie z powodu pobudzenia do wzrostu chwastów i samosiewów, ale także letnich upałów, które przy odkrytym ściernisku przyczyniają się do odparowywania sporych ilości wody, jakże potrzebnej podczas siewu kolejnych roślin.

---

Więcej o ultra-płytkiej uprawie

Bezorkowa uprawa gleby

Uprawa bezorkowa to system uprawy roli, w którym eliminuje się orkę, czyli głębokie przekopywanie gleby jako zabieg uprawowy. Zamiast tego ziemia jest tylko płytko obrabiana, celem tego podejścia jest minimalizowanie zakłóceń struktury gleby, zachowanie resztek roślinnych na powierzchni oraz poprawa zdrowia ziemi i jej struktury. Jest ona również nazywana uprawą zredukowaną, ponieważ ogranicza liczbę zabiegów uprawowych, a niekiedy część z nich eliminuje. Bezpłużny system uprawy polega na spulchnianiu i mieszaniu wierzchniej warstwy gleby bez konieczności jej odwracania. W tym celu stworzyliśmy całą linię kultywatorów do bezorkowej uprawy gleby U436, gamę bron talerzowych zwłaszcza modele U693, U652 i U671, pługi dłutowe U624 oraz inne narzędzia do zarządzania resztkami pożniwnymi.

Oto kilka kluczowych elementów uprawy bezorkowej:
Zachowanie resztek roślinnych: po zbiorach resztki roślinne pozostają na polu, co pomaga w ochronie gleby przed erozją, utrzymuje wilgoć i poprawia jej strukturę.
Mniejsza erozja: brak orki redukuje erozję gleby, ponieważ struktura gleby jest mniej zakłócana, a resztki roślinne pomagają zabezpieczyć powierzchnię. Uprawa pługiem dłutowym U624 za jednym przejazdem spulchnia głęboko zwięzłe ziemie i przygotowuje je do bezpośredniego siewu. Dla rolników dysponujących ciągnikami o mniejszej mocy doskonałym wyborem będzie wielofunkcyjny kultywator U436.
Oszczędność czasu i paliwa: ograniczenie liczby przejazdów maszyn po polu oszczędza czas i paliwo, co zmniejsza koszty i wpływ na środowisko.
Poprawa zdrowia gleby: bezorkowa uprawa może prowadzić do poprawy zdrowia ziemi zwiększając zawartość materii organicznej i aktywność mikroorganizmów glebowych.
Płytkie uprawki: choć orka jest eliminowana to wciąż można stosować płytkie uprawki w celu zwalczania chwastów i przygotowania gleby pod siew.
Zwalczanie chwastów i szkodników: bezorkowa uprawa może wymagać zastosowania innych metod zwalczania chwastów, szkodników i chorób, takich jak stosowanie herbicydów lub mechaniczne usuwanie chwastów.

Najważniejszym plusem, na który należy zwrócić uwagę jest zwiększenie porowatości i poprawienie struktury gleby. Ma to szczególne znaczenie w czasach, w których obserwujemy coraz mniejszą średnią sumę opadów w sezonie wegetacyjnym, ponieważ większa porowatość oraz lepsza struktura ma bezpośredni wpływ na zatrzymywanie wody i zwiększenie zawartości substancji organicznej w wierzchniej warstwie ziemi. Przy braku odwracania gleby w systemie bezorkowym nie zachodzi zjawisko jej przesuszania i wietrzenia. Obserwowany jest wtedy lepszy podsiąk wód gruntowych do wierzchnich warstw ziemi. Natomiast pozostawione resztki pożniwne na powierzchni gleby są częściowo mieszane, a ich pozostała część tworzy warstwę ochronną, co ma wpływ na ograniczenie parowania wody z ziemi.

---

Więcej o bezorkowej uprawie gleby

Najpopularniejszy ekoschemat „Rolnictwo węglowe”

Jest to praktyka rolnicza, która pomaga w sekwestracji węgla, czyli wiązaniu dwutlenku węgla (CO2) w glebie, co przyczynia się do zmniejszenia stężenia tego gazu cieplarnianego w atmosferze. Uproszczenia w uprawie roli są bardzo potrzebne, lecz jednocześnie są powrotem do pierwotnego oddziaływania na ziemię w sposób mało aktywny. System bezorkowej uprawy gleby niesie ze sobą wiele korzyści finansowych i organizacyjnych.

Oto trzy kluczowe elementy i praktyki rolnictwa mające na celu sekwestrację węgla:
- Zarządzanie resztkami roślinnymi pozostawianie resztek roślinnych na polu i ich włączanie do gleby pomaga zwiększyć zawartość materii organicznej w ziemi i wiązać węgiel.
- Uprawa bezorkowa i minimalna, te praktyki zmniejszają zakłócenia gleby, co pomaga w zachowaniu w niej węgla organicznego.
- Właściwy płodozmian, różnorodność roślin i zmiana upraw w cyklu rolniczym może zwiększyć zdrowie gleby i sekwestrację węgla.

---

Więcej o rolnictwie węglowym

Czy w ekoschemacie „Rolnictwo węglowe” można siać bez mulczu?

W uproszczonych systemach uprawy siew powinien odbywać się w mulcz po zbiorze rośliny przedplonowej. Zatem czy można innymi maszynami uprawowymi niż pług tak przygotować uprawę przedsiewną, by nie było mulczu i w taką glebę zasiać? No i czy będzie to uznane przez ARiMR za uprawę bezorkową? W zasadzie nie ma przeciwskazań, by zastosować taką metodę przygotowania pod zasiewy roślin. Taka decyzja na pewno będzie się wiązała w tym przypadku z ograniczeniem dostępu do siewnika siejącego w mulcz lub innego sprzętu dostępnego w gospodarstwie, bo albo trzeba mulcz bardzo dobrze rozdrobnić albo siać siewnikiem talerzowym, który umożliwi ulokowanie ziaren w glebie. W kwestii przygotowania roli do siewu Rolmako proponuje równie szeroką gamę maszyn uprawowych m.in. agregaty uprawowe i uprawowo-siewne oraz różne inne kombinacje narzędzi przedsiewnych.

Implementacja praktyk bezorkowych może wymagać różnych nakładów na sprzęt rolniczy i podejść w zależności od warunków lokalnych i typu produkcji rolniczej. Ważne jest jednak, aby dostosowywać praktyki rolnicze do lokalnych warunków i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi przy użyciu maszyn uprawowych: przede wszystkim pługów dłutowych, głęboszy, bron talerzowych, kultywatorów bezorkowych, bron mulczowych i innych maszyn, które nie odwracają i nie przesuszają gleby tak, aby zminimalizować zakłócenia jej struktury.

---

Więcej o rolnictwie węglowym

Siew międzyplonów w ramach ekoschematów

Wprowadzenie międzyplonów w ramach ekoschematów odnosi się do praktyk rolniczych, które promują zrównoważoną produkcję i lepszą ochronę środowiska. Międzyplony to rośliny uprawiane pomiędzy dwoma głównymi sezonami wegetacyjnymi, które mają na celu poprawę jakości gleby, ograniczenie erozji, promowanie bioróżnorodności oraz zapobieganie nadmiernemu wzrostowi chwastów. Siew międzyplonów ozimych jest jednym z popularniejszych wariantów, jakie będą rolnicy wybierać w ramach ekoschematu: rolnictwo węglowe. Wytyczne dla ekoschematu mówią o tym, że międzyplon ozimy w formie mieszanki musi być utworzony z 2 gatunków roślin z następujących grup: zboża, oleiste, pastewne, bobowate drobnonasienne, bobowate grubo nasienne, miododajne. Międzyplony pomagają w poprawie struktury gleby, zwiększając jej porowatość i zdolność do retencji wody. Korzenie międzyplonów pomagają w penetrowaniu gleby, co ułatwia dostęp tlenu i wody dla kolejnych upraw. Uprawy międzyplonowe tworzą osłonę przed erozją wodną i wietrzną, chroniąc glebę przed wymywaniem i osuszaniem. Uprawa różnych gatunków międzyplonów może przyciągać różne gatunki organizmów glebowych, co wpływa na zwiększenie bioróżnorodności. Międzyplony konkurują z chwastami o dostęp do światła, wody i składników odżywczych, co ogranicza ich wzrost. Po skoszeniu i zaoraniu międzyplonów, pozostające resztki roślinne dodają materii organicznej do gleby. Poprzez zwiększenie poziomu materii organicznej międzyplony mogą pomóc w sekwestracji węgla, co przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Stosowanie międzyplonów w ramach ekoschematów jest więc nie tylko korzystne dla środowiska, ale także może przynieść korzyści ekonomiczne dla rolników. W związku z tym, wiele krajów zachęca do wdrażania tej praktyki w ramach swoich strategii rolniczych.

Podsumowanie uproszczeń uprawowych realizowanych w ekoschematach

Przypomnijmy, że wymogiem dla praktyki uproszczone systemy uprawy w ramach ekoschematów jest prowadzenie na gruntach ornych uprawy roślin w formie konserwującej bezorkowej lub pasowej (strip-till) poprzez: wykonywanie zabiegów uprawowych z odstąpieniem od systemu płużnego w zespole uprawek pożniwnych i przedsiewnych lub pozostawienie na polu po zbiorze uprawy głównej, całości resztek pożniwnych w formie mulczu. Poza wymiarem czysto finansowym (wyższe przychody gospodarstwa pochodzące z dopłat) prowadzenie uprawy gleby zgodnie z ideą „ekoschematów” ma sporą szansę odwdzięczyć się lepszą kondycją naszej ziemi, co również może przyczynić się do poprawy wyniku ekonomicznego rolnika. Podsumowując, ekoschematy to ciekawa propozycja, której z uwagą powinien przyjrzeć się każdy świadomy rolnik. Nawet jeśli promowane działania w tym momencie wydają się zbyt progresywne to warto pamiętać, że świat idzie naprzód, a wraz z nim zmienia się rolnictwo i pewne zmiany tak czy inaczej trzeba będzie wprowadzić. A skoro tak, to lepiej wcześniej niż później i korzystając przy tym z oferowanego dofinansowania. Maszyny Rolmako wykorzystywane zgodnie z założeniami Wspólnej Polityki Rolnej pozwolą osiągać wysokie, stabilne i jakościowe plony oraz poprawią efektywność ekonomiczną gospodarstw naszych Klientów.